कल्पना करा, तुम्ही एखाद्या घराला पोस्टाने पत्र पाठवताय, पण त्या घराचा पत्ता माहित नसेल तर? पोस्टमनला ते पत्र पोहोचवणं अशक्य होईल, बरोबर ना? तसंच इंटरनेटवरही होतं! प्रत्येक डिव्हाइसला एक वेगळं ओळखपत्र – IP Address – दिला जातं, ज्यामुळे त्याला इतरांशी संवाद साधता येतो.
आज आपण समजून घेऊ, IP Address म्हणजे काय, त्याचे प्रकार कोणते आहेत, आणि IPv6 ची गरज का निर्माण झाली!
तुमच्या डिव्हाइसचा IP कसा शोधाल?
Windows:
👉 स्टार्ट मेनू मध्ये जाऊन CMD सर्च करा, उघडा आणि ipconfig कमांड टाका.
👉 तुम्हाला IPv4 आणि IPv6 दिसतील!
Android/iPhone:
👉 Wi-Fi सेटिंग्जमध्ये ‘Advanced’ किंवा ‘Status’ मध्ये बघा.
IPv4 Address –
IPv4 हा 32-बिटचा सिस्टम आहे, ज्यात 4.3 अब्ज (4.3 billion) IP पत्ते उपलब्ध आहेत.
📌 IPv4 Address कसा दिसतो?
IPv4 चार संख्यात्मक भागांमध्ये (octets) विभागला जातो, आणि प्रत्येक भाग 0 ते 255 मध्ये असतो.
✔ उदाहरण: 192.168.1.1, 255.255.255.255
✔ Octet म्हणजे काय? एक 8-बिटचा भाग! उदा. 192
📌 समस्या: वाढत्या डिव्हाइसेसमुळे IPv4 चे IP Address कमी पडू लागले, म्हणून IPv6 आणावं लागलं! 🚀
IPv4 ची समस्या – वाढत्या गर्दीत मर्यादित जागा!
कल्पना करा, तुमच्या शहरात फक्त 10,000 गाड्यांसाठी पार्किंग स्पॉट्स आहेत. पण लोकसंख्या वाढतेय, नव्या गाड्या विकत घेतल्या जातायत, आणि आता 1 लाख गाड्या रस्त्यावर आल्या!
💡 काय होईल?
- प्रत्येकजण पार्किंगसाठी भांडेल!
- लोकांना जागा मिळावी म्हणून एकाच पार्किंग स्पॉटमध्ये शेअरिंग करावी लागेल (जसं NAT – Network Address Translation IPv4 मध्ये वापरलं जातं).
- नवीन गाड्यांसाठी पार्किंग स्पॉट्स संपतील!
हेच IPv4 मध्ये घडलं! शुरूवातीला इंटरनेटला कमी डिव्हाइसेस पुरतील असं वाटलं, पण नंतर मोबाईल, लॅपटॉप, IoT गॅझेट्स आणि स्मार्ट डिव्हाइसेस वाढत गेले, आणि IPv4 Address संपायला लागले!
म्हणूनच, IPv6 नावाची एक नवीन, अमर्याद पार्किंग व्यवस्था आणावी लागली, जिथे अखंड जागा उपलब्ध आहे आणि प्रत्येक गाडीला (डिव्हाइसला) स्वतंत्र जागा मिळते! 🚀
IPv6 – नवीन युगाची व्यवस्था!
IPv4 ची मर्यादा लक्षात घेऊन IPv6 (Internet Protocol Version 6) तयार करण्यात आला. तो 128-बिटचा असल्यामुळे 340 अनडेसीलीयण IP Addresses उपलब्ध आहेत!
✔ उदाहरण: 2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334
📌 IPv6 चे फायदे:
✅ भरपूर IPs उपलब्ध!
✅ वेगवान आणि सुरक्षित!
✅ NAT शिवाय डायरेक्ट इंटरनेट कम्युनिकेशन शक्य!
Public vs. Private IP – जसे की मोबाईल नंबर आणि एक्सटेंशन नंबर!
1. Public IP – जसे मोबाईल नंबर –
जसं मोबाईल नंबर जगभरात कुठूनही कॉल करण्यासाठी वापरता येतो, तसंच Public IP Address इंटरनेटवर कुठूनही ओळखला जातो.
Public IP हा ISP (Internet Service Provider) देतो आणि तो सर्वांसाठी ओपन असतो.
✔ उदाहरण: 8.8.4.4 (dns.google.com चा सार्वजनिक IP)
2. Private IP – जसे ऑफिसमधला एक्सटेंशन नंबर –
तुम्ही एखाद्या मोठ्या कंपनीत काम करत असाल, तर तुमचा मोबाईल नंबर बाहेरच्या जगासाठी ओपन असतो, पण ऑफिसमधला एक्सटेंशन नंबर फक्त ऑफिसच्या आतल्या लोकांनाच उपयोगी पडतो.
तसंच, तुमच्या घरगुती Wi-Fi वर प्रत्येक डिव्हाइसला Private IP दिला जातो, जो बाहेरच्या जगाला दिसत नाही.
✔ उदाहरण: 192.168.1.10 (तुमच्या लॅपटॉपचा IP)
📌 Private IP चे रेंज ठरलेले असतात:
- 192.168.0.0 – 192.168.255.255
- 10.0.0.0 – 10.255.255.255
- 172.16.0.0 – 172.31.255.255
🚀 इंटरनेटच्या पत्त्यांची गोष्ट इथे संपली, पण पुढचं काय?
तर, IPv4 आणि IPv6 हे इंटरनेटच्या विश्वातल्या महत्त्वाच्या संकल्पना आहेत. आपण पाहिलं की, IPv4 चं मर्यादित संख्याबळ IPv6 मुळे कसं सोडवलं गेलं. पण, एक IP Address म्हणजे फक्त एक नंबर… खरं आव्हान असतं या नंबरला लक्षात ठेवण्याचं!
🧐 विचार करा – जर प्रत्येक वेबसाईटसाठी IP लक्षात ठेवावा लागला तर?
त्याचं उत्तर आहे DNS (Domain Name System)!
DNS हा इंटरनेटचा फोनबुक आहे, जो IP ऐवजी सोप्या नावांवर (Domain Names) शोधण्याची सोय देतो – जसं BindhastMarathi.com.
➡️ पुढच्या लेखात वाचा:
👉 DNS म्हणजे काय? तो कसा काम करतो? आणि इंटरनेटवरच्या सर्व नावांचं व्यवस्थापन कसं होतं? 🌐✨
